Z czym to się je? Kilka podstawowych informacji o ogrodach społecznych
Ogrody społeczne to wspólne przestrzenie, w których grupa osób razem uprawia rośliny – najczęściej warzywa, zioła, owoce i kwiaty. Można wyróżnić:
- Ogrody miejskie – Zazwyczaj powstają na nieużytkach lub terenach udostępnionych przez władze miasta, gminy, powiatu lub województwa.
- Ogrody sąsiedzkie – Tworzone za zgodą spółdzielni lub wspólnoty mieszkaniowej przez mieszkańców osiedli, którzy razem dbają o wspólną przestrzeń.
- Ogrody szkolne – Prowadzone przez uczniów, nauczycieli i rodziców na terenie szkoły, często jako element edukacji ekologicznej.
W każdym przypadku główną ideą jest dzielenie się pracą, wiedzą i – oczywiście – plonami.
Fakt: W Warszawie jest ponad 20 ogrodów społecznych, a w innych dużych polskich miastach również działa wiele tego typu inicjatyw.
Ogród społeczny w trzech krokach
Jeśli chcesz uprawiać warzywa wspólnie z innymi osobami, możesz dołączyć do jednej z już istniejących grup. Szczegółowe informacje na ich temat z łatwością znajdziesz w internecie. Możesz też oczywiście założyć nowy ogród społeczny. Jak to zrobić?
Krok pierwszy: znajdź odpowiednie miejsce
- Rozejrzyj się po okolicy – Może znajdziesz nieużywany teren miejski lub kawałek trawnika przy szkole czy na swoim osiedlu.
- Skontaktuj się z właścicielem działki – Kluczowe jest sprawdzenie, kto jest zarządcą danego terenu, gdyż to jemu będziesz przedstawiać swój pomysł.
- Pamiętaj o odpowiedniej argumentacji – Prezentując propozycję utworzenia ogrodu społecznego, warto podkreślić, że wszelkie tereny zielone, nawet małe ogródki, odgrywają kluczową rolę w procesie pochłaniania dwutlenku węgla, co przyczynia się do łagodzenia zmian klimatycznych. Ogrody społeczne pomagają też m.in. w retencji wody i obniżaniu temperatury w miastach, poprawiają jakość powietrza oraz zwiększają komfort życia mieszkańców. Są to więc obiekty, z których korzystają wszyscy – nie tylko ich założyciele.
Krok drugi: zorganizuj grupę ogrodników i ogrodniczek
- Zbierz chętnych do współtworzenia ogrodu – To mogą być rówieśnicy, rodzice, nauczyciele, sąsiedzi, a nawet lokalni seniorzy. Im więcej osób, tym łatwiej dzielić się pracą i realizować nowe pomysły.
- Wspólnie ustalcie zasady działania – Kto za co odpowiada? Jak często będziecie się spotykać? Czy stworzycie grafik dyżurów? Jak podzielicie plony? Warto spisać najważniejsze ustalenia, by uniknąć nieporozumień.
Krok trzeci: pozyskajcie środki i wsparcie
- Dotacje – Poszukajcie programów wspierających inicjatywy lokalne. Mogą to być fundusze unijne, miejskie dotacje lub konkursy grantowe różnych fundacji i instytucji. Warto zaglądać na strony internetowe urzędów oraz organizacji pozarządowych.
- Crowdfunding – Rozważcie zbiórkę pieniędzy online. Możecie poprosić o wsparcie na zakup podstawowych narzędzi, nasion i sadzonek czy materiałów do budowy grządek.
- Upcykling i wymianki – Nie wszystko trzeba kupować. Do budowy podniesionych grządek możecie wykorzystać stare palety, meble lub deski, a inspekty (więcej o nich w dalszej części artykułu) zrobić ze starych okien. Jako materiał na płotki i ścieżki świetnie sprawdzą się gałęzie oraz wiklina. W internecie znajdziecie wiele porad dotyczących ogrodowego upcyklingu. Zbierajcie deszczówkę, wymieniajcie się nasionami oraz sadzonkami z innymi ogrodnikami i ogrodniczkami, a także pozyskujcie je z własnych upraw. Pamiętajcie, że nawet dzikie rośliny, takie jak pokrzywa czy szczaw, mogą być wartościowe.
Znacznie więcej niż tylko plony
Ogrodnictwo społeczne to nie tylko własnoręcznie wyhodowane warzywa, ale też wiele innych korzyści. Do najważniejszych należą:
- Integracja społeczna – Współpraca z innymi sprzyja nawiązywaniu relacji i budowaniu prawdziwej lokalnej wspólnoty.
- Wymiana wiedzy – Bardziej doświadczeni ogrodnicy i ogrodniczki mogą pomagać początkującym. Uczenie się od siebie nawzajem to jedna z największych zalet wspólnego działania.
- Edukacja ekologiczna – Ogród społeczny to praktyczna lekcja o przyrodzie, odpowiedzialności i zdrowym odżywianiu. Uczestnicząc w uprawie, można na własne oczy zobaczyć, skąd bierze się jedzenie, i nabrać większego szacunku do natury.
Uprawy, które mogą trwać dłużej
Jeśli chcesz cieszyć się dłużej plonami z upraw w ogrodzie społecznym, możesz skorzystać z kilku prostych rozwiązań:
- Tunele foliowe – To lekkie konstrukcje z folii i drutów, które tworzą rodzaj miniszklarni. Chronią rośliny przed chłodem i wiatrem, co przyspiesza ich wzrost. Dzięki tunelom możesz rozpocząć uprawy wcześniej i przedłużyć okres zbiorów.
- Inspekty – To niskie, drewniane lub plastikowe skrzynie z przeszklonymi albo foliowymi pokrywami. Działają podobnie jak tunele, ale są niższe i często przenośne. Idealnie sprawdzą się przy wczesnych warzywach.
- Niewielkie szklarnie – Jeśli dysponujesz większą przestrzenią i środkami, możesz rozważyć postawienie małej szklarni. Zapewnia ona dobre warunki do uprawy różnych gatunków warzyw, owoców i ziół od wczesnej wiosny aż do późnej jesieni.
Woda to skarb – jak ją zatrzymać?
Woda jest niezbędna do życia wszystkich organizmów, w tym roślin uprawianych w ogrodach społecznych. Niestety, często bywa traktowana jako nieograniczony zasób, którym nie trzeba się przejmować. Tymczasem, w obliczu nasilających się okresów suszy, musimy nauczyć się gospodarować nią mądrze – na przykład korzystając z systemów zbierania deszczówki oraz technik zatrzymywania wilgoci w glebie.
Systemy zbierania deszczówki:
- Zbiorniki pod rynnami – Najprostsze rozwiązanie, które nie wymaga skomplikowanego montażu. Wystarczy podstawić zbiornik bezpośrednio pod rurą spustową i gotowe!
- Łańcuchy deszczowe – Niedrogi i łatwy w montażu sposób na odprowadzanie wody deszczowej, np. z dachu budynku bez rynien.
- Ogrody deszczowe – Dzięki specjalnie zaprojektowanym zagłębieniom w ogrodzie woda opadowa może być zatrzymywana i stopniowo wsiąkać w podłoże. To rozwiązanie promuje m.in. Fundacja Sendzimira.
Techniki zatrzymywania wilgoci w glebie:
- Ściółkowanie (mulczowanie) – Rozważ pokrycie gleby wokół roślin warstwą materiału organicznego, np. słomy, zdrowych suchych liści, kory, ale też skoszonej trawy. W ten sposób ograniczasz parowanie wody i zatrzymujesz wilgoć w podłożu, a przy okazji hamujesz rozwój chwastów i wzbogacasz glebę. Taką warstwę ochronną warto zabezpieczyć przed zniszczeniem przez wiatr, np. za pomocą patyków, które mogą dodatkowo pełnić funkcję estetyczną. Innym rozwiązaniem jest tzw. „żywa” ściółka, czyli posadzenie między warzywami roślin okrywowych, które osłaniają glebę. Mogą się tu sprawdzić m.in. nasturcja i jałowiec płożący.
- Ograniczenie koszenia trawy – Wyższa trawa, podobnie jak rośliny okrywowe oraz ściółka, tworzy naturalną osłonę dla gleby i zmniejsza parowanie wody z gruntu. Dzięki temu ziemia dłużej utrzymuje wilgoć, a ogród wymaga znacznie mniej podlewania. Oszczędność wody to jednak niejedyna korzyść z niekoszenia. Pozostawienie dłuższej trawy, zwłaszcza w wybranych częściach ogrodu, sprzyja zwiększeniu bioróżnorodności, gdyż może być ona schronieniem dla wielu gatunków owadów, w tym pszczół, motyli i innych zapylaczy. Warto także pamiętać, że w wyższej trawie mogą zakwitnąć dzikie kwiaty, będące źródłem nektaru i pyłku. To z kolei przyciąga więcej owadów zapylających, dzięki którym warzywa i owoce w ogrodzie mają szansę przynieść większe plony.
- Ograniczenie przekopywania gleby – Zamiast co roku przekopywać ogród, lepiej regularnie dokładać na powierzchnię ziemi warstwę materii organicznej, np. kompostu. Pomaga to m.in. zachować naturalną strukturę gleby, która lepiej zatrzymuje wodę.
- Polikultury – To łączenie różnych gatunków roślin na jednej grządce. Znasz pojęcie „trzech sióstr” w ogrodnictwie? Mowa o kukurydzy, fasoli i dyni, które są świetnym przykładem wzajemnej współpracy między roślinami. Kukurydza daje podporę fasoli, fasola wzbogaca ziemię w azot, a dynia chroni glebę. Sadzenie obok siebie określonych gatunków, w ramach tzw. gildii roślin, może nie tylko pomóc ograniczyć parowanie wody z gleby, ale też zapewnić cień dla bardziej wrażliwych upraw. Jeśli dopiero zaczynasz przygodę z ogrodnictwem, spróbuj posadzić pomidory z bazylią i nasturcją – te rośliny są dość łatwe w uprawie i dobrze się wspierają.
- Wykorzystanie rzeźby terenu – Projektując grządki, uwzględnij naturalny spływ wody. Rośliny posadzone w zagłębieniach będą lepiej nawadniane przez deszczówkę niż te na podwyższeniach.
- Oszczędne podlewanie – Chcąc zmniejszyć zużycie wody, zwróć uwagę na właściwe podlewanie. Przede wszystkim rób to w chłodniejszej porze dnia – najlepiej rano lub wieczorem – kiedy woda nie paruje zbyt szybko. Zamiast zraszać całą powierzchnię gleby lub rośliny, wybierz podlewanie kropelkowe, zwane też nawadnianiem kroplowym lub mikronawadnianiem. Ten efektywny sposób polega na powolnym i precyzyjnym dostarczaniu niewielkich ilości wody bezpośrednio do strefy korzeniowej.
Wsparcie i inspiracja
Istnieje wiele organizacji i zasobów, które mogą wesprzeć społecznych ogrodników i ogrodniczki swoją wiedzą oraz doświadczeniem lub po prostu zainspirować Cię do nowych działań. Poniżej kilka wskazówek i przydatnych linków:
